Mihtideamit leat dahkkojuvvon áidnalunddot lihkadeaddji dutkanneavvuiguin Vantaajogas, Oulankajogas, sihke Deanus ja dan oalgejogas Buolbmátjogas. Dát lea okta vuosttas háviin máilmmis, go jogain ja daid čázádatguovlluin buvttaduvvo diehtu dáinna dárkivuođain.
Mihtidemiin leat mielde Eanamihtidanlágádusa Báikediehtoguovddáš, Turku universitehta ja Aalto-universitehta, Suoma birasguovddáš ja Oulu universitehta.
– Nuppástuvvi dálkkádat váikkuha johkabirrasiidda. Dárkilis golbmaollilis modealla johkarokkis ja dan nuppástusain veahkeha áddet, mo dulvvit sihke nuppástuvvi muohta- ja jiekŋadilli muhttet čáhcebirrasiid, ja makkár riskkaid dát vejolaččat dagaha sihke huksekeahtes ja huksejuvvon birrasii, muitala dutkamušprofessor Harri Kaartinen Eanamihtidanlágádusa Báikediehtoguovddážis.
Mihtidemiin ráhkaduvvo johkarokki ja čázádatguovllu gokčevaš allodatmodealla, mii veahkeha fuomášit erošuvnna ja nuppástusaid ovdamearkka dihte dulvvi maŋŋá. Lassin mihtidit earret eará sedimeanttaid fievraseami, čázi golganleavttu ja -guovllu sihke johkarokki nuppástusaid. Dutkandieđu bokte sáhttit ávaštit jogain láhttema mearehisdiliin, dego dalle, juos fáhkkestaga arvá hui olu.
Dutkiid geavahusas leat ođđa lihkadeaddji biergasat, dego robohttafanas, čázevuloš drona ja čázevuloš govvemiidda oaivvilduvvon laserskánnerat. Laserskánneriid geavahit maid áimmus dronaid vehkiin, ja daid sádden dávjjes laserpulsa dahká eatnama ja johkabotni bajášhámiid dárkilis modellerema vejolažžan. Máŋggat biergasiin leat duddjojuvvon mihtuid mielde čázádatdutkamuša várás, ja daiguin ožžojuvvo diehtu, mii ii ovdal leamaš oažžumis.
Liegganeaddji dálkkádat oidno čázádagain
Čázádagaid nuppástusain leat jo dál áiccastagat. Dain sáhttá gávnnahit, ahte dálkkádatnuppástus váikkuha davviguovlluin erenoamáš garrasit.
– Giđđa álgá Oulankas guokte vahku árat, ja jagi gaskaliekkas lea allánan golmmain cehkiin dan ektui, mii dat lei 50 jagi dassái. Bivvalis ja muohtahis dálvviid dihte giđđadulvvit leat árasman ja uhccon. Dan sajis dulvan lea lassánan eará jagiáiggiid čavgan arvviid dihte, mii váikkuha ovdamearkka dihte bibmosiid ja nuoskkideami golgamii čázi mielde, muitala dutki Linnea Blåfield Turku universitehtas.
Ođđalágan dutkamušdieđu bokte sáhttit hukset digitálalaš modealla, nu gohčoduvvon digitálalaš jumeža, mainna modelleret čázádagaide váikkuheaddji dahkkiid ja jođus leahkki nuppástusaid. Dutkamuša mihttomearrin lea stivret olbmuid doaimmaid ja mearrádusdahkama, vai dálkki mearehisalbmonemiide sáhttá ráhkkanit ain buorebut.
LisätietojaLassedieđut
- Dutkamušprofessor Harri Kaartinen, Eanamihtidanlágádusa Báikediehtoguovddáš, +358295314756, ovdanamma.sohkanamma@maanmittauslaitos.fi (laserskánnerat)
- Nákkosgirjedutki Linnea Blåfield, Turku universitehta, +358505400912, linnea.m.blafield@utu.fi (dálkkádatnuppástusa váikkuhusat Oulanka- ja Buolbmátjogaide)
- Professor Petteri Alho, Turku universitehta, +358294502115, mipeal@utu.fi (robohttafanas)
- Veahkkeprofessor Eliisa Lotsari, Aalto-universitehta, +358 504,732,282 eliisa.s.lotsari@aalto.fi (čázevuloš drona, jogaid jiekŋagovččas)
Suoma Akademiija ruhtadan Digitaaliset Vedet (DIWA) -njunošprográmma dahká vejolažžan ruoná ja digitálalaš sirdašuvvama čázádagaid digitálalaš jumežiid várás. Ovttasbarggus leat Oulu universitehta, Turku universitehta, Aalto-universitehta, Suoma birasguovddáš, Eanamihtidanlágádusa Báikediehtoguovddáš FGI ja Áibmodiehtaga lágádus sihke suopmelaš čáhcesuorggi doibmiid viiddes fierpmádat. Dutkamušas leat mielde maiddái Suoma Akademiija ja NextGenerationEU RRF-prográmma ruhtadan Freshwater Competence Centre sihke prošeavttat Green-Digi-Basin ja Hydro-RI-Platform.